Bonsai - Tarzlar

Bonsai tarzlarının sınıflandırılması değişiklik gösterir. Gövde sayısına göre sınıflandırılabileceği gibi gövde eğimine göre de sınıflandırılır.

Gövde sayısına göre bonsai tarzları:

Tek gövdeli bonsailer:

-Dik tarz (Formal upright)
-Kıvrımlı tarz (Informal upright)
-Eğri tarz (Slanting )
-Rüzgar tarzı (Windswept)
-Buket tarzı ( Broom)
-Sarkık Tarz (Semi-cascade)
-Şelale Tarzı (Cascede)
-Çıplak Kök Tarzı (Exposed root)
-Taş Üstü Tarzı (Root over rock)
-Taş İçi Tarzı (Root in rock)
-Kuğu Tarzı (Literati)
-Salkım Tarzı (Weeping branch)
-Sarmal Tarz (Twisted)

Çoklu gövdeli bonsailer:

-İkiz Gövde Tarzı (Twin trunk)
-Üçlü gövde Tarzı (Triple trunk)
-Çoklu Gövde Tarzı ( Multiple Trunk)
-Sal Tarzı (Raft)

Çoklu ağaçlı bonsailer:

-Orman Tarzı (Forest)
-Taş Üstü Tarzı (Root on rock)
-Mini Doğa Tarzı (Penjing)

Gövde eğimine göre 5 temel tarz vardır:

    * 1- Dik Tarz
    * 2- Kıvrımlı Tarz
    * 3- Eğri Tarz
    * 4- Sarkık Tarz
    * 5- Şelale Tarzı

Dik Tarz: Dik tarz en yaygın bonsai tarzıdır. Bu tarz doğada özellikle, ağaç çok fazla ışığa maruz kaldığında ve diğer ağaçlarla rekabet gibi bir problemle karşılaşmadığında ortaya çıkmaktadır. Bu tarzda gövdenin uca doğru incelen gelişimi açıkça görünür olmalıdır. Bunun için gövde en altta daha kalın olmalı ve yükseklikle birlikte uca doğru gittikçe incelmelidir. Gövdenin toplam yüksekliğinin yaklaşık ¼’ünde dallanma başlamalıdır. İlk dal sağdan veya soldan çıkar. İkinci dal ya arkadan yada ilk dalın ters tarafında soldan veya sağdan çıkar. 3.dal eğer 1. ve 2. dal sol ve sağdan çıktıysa arkadan eğr 2. dal arkadan çıktıysa ilk dalın tersi yönden çıkar. Dal dizilimi bu şekilde devam eder. Yukarıya çıkıldıkça dallar arası mesafe azalır. Ağacın en tepesine tek bir dalla şekil verilmelidir.

Kıvrımlı Tarz: Kıvrımlı tarz hem doğada hem de bonsai sanatında yaygın bir tarzdır. Gövde S şeklinde dikey olarak uzanır ve S’nin her dönüşünde dallanma oluşmuştur. Gövdenin en altta yukarı kısımlardan daha kalın olduğu uca doğru incelme açıkça görünür olmalıdır.

Eğri Tarz: Tek yönlü esen rüzgarlar ya da ağacın gölgede kaldığı için güneşe yönelmek zorunda kalması gibi sebeplerle ağaç bir yöne doğru uzanacaktır. Bonsaide bu uzanma zemine göre 60-80 derece açıyla olmalıdır. Kökler ağacın ayakta kalmasını sağlayacak şekilde bir yönde çok iyi gelişmiştir. Ağacın eğildiği taraftaki kökler çok iyi gelişmemiştir. İlk dal ağacın dengesini sağlamak için ağacın uzandığı yönün aksinde oluşmuştur. Gövde hafif kıvrımlı ya da tamamen düz olabilir, fakat gövde en alta üsttekinden daha kalın olmalıdır.

Sarkık Tarz: Sarkık tarz, şelale tarzı gibi doğada uçurum, göl ya da nehir kenarlarında bulunmuştur. Gövde belli bir yüksekliğe kadar dikey büyür, sonra aşağı doğru uzanır. Şelale tarzından farklı olarak sarkık tarzda, gövde asla saksının en altından daha aşağı sarkmaz. Sonradan oluşan dallanma saksının kenarlarından aşağı doğru büyümüşken, taç kısmı genellikle saksı kenarının üstündedir.

Şelale Tarzı: Doğada sarp bir uçurum kenarında yaşayan bir ağaç kar ve düşen taşlar gibi pek çok faktörün etkisiyle aşağı doğru uzanabilirler. Bu faktörler ağacın aşağı doğru büyümesine sebep olur. Bonsaide ise aşağı doğru büyümeyi sağlamak zor olabilir, çünkü büyüme yönü ağacın doğal olarak eğilimi olan yukarı doğru büyümeye terstir. Şelale tarzı bonsailer uzun saksılar içine dikilir. Ağaç belli bir yüksekliğe kadar yukarı doğru büyümeli, daha sonra aşağı doğru uzanmalıdır. Ağacın taç kısmı genellikle saksının kenarlarının üstündedir. Fakat sonradan çıkan dallar S şekilli bir gövdenin dış kıvrımlarında sağ ve sola doğru birbirini takip eder. Bu dallanmalar ağacın dengesini sağlamak için yatay olmalıdır

Süpürge Tarzı: Süpürge Tarzı geniş ve iyi dallanmaya sahip yaprak döken ağaçlar için uygundur. Gövde düz ve dikeydir ve ağacın en üst noktasına kadar devam etmez. Ağaç her yöne ağacın toplam yüksekliğinin 1/3’ü oranında dallanmıştır. Bu tarzda dallar ve yapraklar, kış ayları boyunca da güzel görünebilecek top şeklinde bir taç oluşturmuştur.

Rüzgar Tarzı: Rüzgar tarzı da yaşam mücadelesi veren ağaçlara güzel bir örnektir. Tüm dallar ve gövde sanki rüzgar ağacı sürekli bir yöne doğru savuruyor gibi tek yöne doğru büyür. Dallar gövdenin her yanından çıkar, fakat sonunda hepsi bir yöne doğru uzanır.

Çelebi Tarzı: Çelebi tarzı hayatta kalma mücadelesinin en iyi örneğidir. Doğada bu tarz ağaçlara sık ağaçlıklı ve ağacın hayatta kalmasının etrafındaki ağaçlardan daha uzun olmasıyla mümkün olduğu, çok şiddetli rekabetin yaşandığı alanlarda rastlanır. Eğri bir şekilde yukarı doğru büyüyen gövde, güneş ışığı sadece ağacın en üstüne değdiğinden tamamen dalsızdır. Bu mücadelenin ne kadar çetin olduğunu göstermek için bazı dallar jin haline gelmiştir. Gövdenin bir kısmının kabuğu soyulduğunda bu sharidir. Burada fikir ağacın yaşam için mücadele etmesi gerektiğini göstermektir. Bu ağaçlar küçük, yuvarlak saksılar içine yerleştirilirler.

Çıplak Kök: Bu bir tarz gibi değildir, dik tarz ve buket tarzı dışında her tarza uygulanabilir. Çıplak köklü ağaçlarda fiziksel ve görsel dengeyi sağlamak için ağaç, normalden daha geniş saksıya dikilmeli.

Salkım Tarzı: Bu şekil, genellikle dik gövdeye sahip, özellikle de kıvrımlı tarzdaki ağaçlar için uygundur. Bunun yanında diğer tarzlara da uygulanabilir. Tarzın, Salkım ismini alması da gövdeden çıkan dalların izleyicilere aşağı doğru asılıyormuş hissi vermesindendir. Bu tarzda, ana ve ikincil dallar önce yukarı doğru hareket edip sonra yumuşak bir kavis çizerek aşağı yönelmelidir.

Salkım Tarzına uyum sağlayabilecek çok fazla ağaç yoktur. En uygun olanlar Salkım Söğüt ve Sarkık Kayın gibi doğal ortamlarında salkım şeklini alan türlerdir.

Kaya Üstü Tarzı: Taşlık arazilerde ağaçlar kökleri için iyi toprak aramak zorundadırlar ve iyi toprak genellikle çatlaklar ve deliklerin içinde bulunur. Kökler zemine ulaşmadan önce çıplak ve korunmasızdır, bu yüzden kendilerini güneşten korumak için köklerin etrafında özel bir kabuk geliştirmişlerdir. Bonsaide, kökler bir taşın üstünden saksının içine doğru büyümüştür, böylelikle bu ağacın bakımı diğer tarzlardan pek farklı değildir. Taşın üstündeki ağaç herhangi bir tarza sahip olabilirken, mesela buket tarzı doğal olmayan bir görünüm verecektir.

Kaya İçi Tarzı: Bu tarzda ağacın kökleri çatlaklar ve delikler içinde gelişmiştir. Bunun anlamı köklerin gelişmesi ve besin alabilmesi için yeterli yerin olmadığıdır. Taş içinde büyüyen ağaçlar hiçbir zaman gerçekten sağlıklı görünmeyecektir, bunun için ağacın yaşam mücadelesi vermek zorunda olduğu görünür olmalıdır. Bu tarzda sık gübreleme ve sulama önemlidir, çünkü su ve besin depolamak için yeterli yer yoktur. Bonsainin içinde büyüdüğü taş, bazen suyla doldurulmuş olan sığ bir saksı içine yerleştirilir.

İkiz Gövde Tarzı: İkiz gövde tarzı doğada yaygındır, fakat; gerçekte bonsai sanatında yaygın olduğu kadar yaygın değildir. İki gövde de tek kök sisteminden büyümüştür, fakat küçük gövdenin zeminin hemen üstünde büyük gövdeden büyümesi de muhtemeldir. İki gövde de kalınlık ve uzunluk bakımından değişiklik gösterir. Daha kalın ve daha gelişmiş olan gövde nerdeyse diktir. Her iki gövde de tek bir taç oluşumuna katkıda bulunur.

Çoklu Gövde Stili: Teoride çoklu gövde tarzı ikiz gövde tarzıyla aynıdır, fakat 3 veya daha fazla gövde vardır. Tüm gövdeler tek kök sisteminden gelişmiştir ve gerçekten tek bir ağaç gibidirler. Tüm gövdeler tek bir taca şekil verir; en kalın ve en gelişmiş gövde tepeyi oluşturur.

Sal Tarzı: Bazen hasarlı bir ağaç dallarını yukarı doğru uzatarak hayatta kalabilir. Yaşlı kök sistemi ilk başlarda dallara yeterli besini sağlayabilir. Bir süre sonra yeni kökler düşen ağacın gövdesinden gelişmeye başlar ve bu kökler en sonunda yaşlı kök sisteminin görevini devralır. Yukarı doğru uzanan yaşlı dallar giderek çoğalan besin akımıyla gelişirler: Böylece sal tarzı oluşturulmuştur! Yeni gövdeler orman tarzındaki gibi tek bir taca şekil verir. Orman tarzıyla arasındaki fark; sal tarzında yeni dalların eski düşen gövdeden çıktığı açıkça bellidir.

Orman Tarzı: Orman tarzı biraz çoklu gövde tarzına benzer, fakat farkı şudur; çeşitli gövdelerden oluşan bir ağaçtan ziyade bir çok ağaçtan oluşmuştur. En gelişkin ağaç geniş ve sığ saksının ortasına yerleştirilir. Saksının kenarlarına daha küçük birkaç tane ağaç tek bir taç oluşturmak üzere yerleştirilir. Ağaçlar düz bir çizgi şeklinde değil, karışık bir desenle yerleştirilmelidir; çünkü bu şekildeki orman daha doğal görünür.

Mini Doğa Tarzı: Tabiattaki herhangi bir köşeyi, ağaç, su, kaya, toprak,ot vs..gibi tabi unsurların hepsini veya bir kısmını kullanarak düz bir satıh veya sığ bir saksı üzerinde minyatürleştirme sanatı. Köprü, kulübe, yol.. gibi insan eseri yapılara da yer verilebilir. Konu ve düzenleme açısından sanatçıya, kendi zevk ve hayalini geniş bir serbestlikte sergileme imkanı verir. Kompozisyonda unsurların boyut ve konumları tamamen estetik bakışa, görsel dengeye ve tabiliği vurgulamaya bağlıdır